پیچ و مهره‌ها را به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین المان‌های اتصال مکانیکی در صنایع مختلف می‌شناسیم که نقش مهمی در اتصال طیف وسیعی از سازه‌های پیچ و مهره‌ای در جنس‌های مختلف به یکدیگر ایفا می‌کند و مشخصاً توجه به انتخاب صحیح آن‌ها، اجرای اصولی آن‌ها و بازرسی‌های دقیق بر روند انتخاب متناسب و استاندارد و روال اجرایی و بازرسی‌های دوره‌ای میتواند نقش بسیار مهمی در پایداری و به‌تبع آن ایمنی سازه‌های ایجادشده داشته باشد. با توجه به گستردگی کاربردها، انواع و دسته‌بندی‌های مختلفی از پیچ و مهره‌ها تولید می‌شود. پیچ و مهره‌ها را از ابعاد مختلفی می‌توانیم به انواع مختلف تقسیم‌بندی نماییم؛ به‌عنوان‌مثال با توجه به جنس ماده تشکیل‌دهنده یا با توجه به مشخصات هندسی و غیره. یکی از تقسیم‌بندی‌ها در پیچ و مهره‌ها مبتنی بر نوع دنده‌های آن‌ها است که ازجمله به پیچ و مهره‌های دنده ریز و دنده درشت تقسیم‌بندی می‌شود که هر یک از آن‌ها هدف و کاربرد ویژه خود رادارند و در ادامه مقاله قصد داریم بیشتر به آن‌ها بپردازیم.
آشنایی با عبارت فنی دنده در پیچ و مهره
پیش از پرداختن به انواع پیچ و مهره‌ها با دنده‌های درشت و دنده‌های ریز، می‌خواهیم تعریفی از دنده در آن‌ها داشته باشیم. دنده که تا حدی خود واژه نیز گویای آن است به قسمت‌هایی از پیچ که بر روی آن‌ها دندانه‌ها قرار داده‌شده‌اند و مهره‌ها روی آن‌ها بسته می‌شوند، گفته می‌شود که یکی از معیارهای طبقه‌بندی پیچ‌ها محسوب می‌شوند و مبتنی بر آن‌ها انواع استانداردها برای پیچ و مهره وجود دارد. درواقع رزوه‌ها حرکت پیچشی را تبدیل به حرکت خطی می‌کنند. البته دنده‌ها را در مهره‌ها نیز داریم با این تفاوت که در آن‌ها درونی است؛ یعنی در حالت کلی می‌توانیم بگوییم که به رزوه‌ها یا دنده‌های تعبیه‌شده بر روی پیچ‌ها به دلیل موقعیت و نوع آن‌ها، رزوه‌ها یا دنده‌های بیرونی و به رزوه‌های طراحی و اجراشده بر روی مهره‌ها، رزوه‌ها یا دنده‌های درونی می‌گوییم.
همچنین ببینید: پیچ و مهره استاندارد و غیراستاندارد: تفاوت‌ها و کاربردها
انواع رزوه‌ها یا دنده‌های پیچ و مهره
در این قسمت می‌خواهیم نگاهی داشته باشیم به انواع مختلف رزوه‌ها یا دنده‌ها در پیچ و مهره‌ها و برخی از انواع متداول پیچ و مهره‌های مبتنی بر آن.
رزوه‌ها نیز در پیچ و مهره‌ها بر مبنای معیارهای مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند؛ به‌عنوان‌مثال انواع مختلفی از رزوه‌ها شامل رزوه مربعی، مثلثی، ذوزنقه‌ای و اره‌ای وجود دارد که طبیعتاً هر یک از آن‌ها دارای ویژگی‌های مربوط به خود هستند که با توجه به هدف استفاده لازم است موردتوجه قرار بگیرند. دسته‌بندی دیگری نیز داریم بر اساس جهت آن‌ها؛ یعنی اینکه چپ‌گرد است یا راست‌گرد و همچنین درونی و بیرونی بودن رزوه یا دنده‌ها. از دیگر تقسیم‌بندی‌های پیچ و مهره‌ها بر مبنای رزوه‌های آن‌ها که در این مقاله بیشتر محل بحث ما است، تقسیم‌بندی بر اساس سایز رزوه‌ها است؛ یعنی پیچ و مهره‌های دنده درشت، دنده ریز و استاندارد.
حال می‌خواهیم در حیطه استانداردهای پیرامون این رزوه‌ها در پیچ و مهره‌ها مثل پیچ آلن صحبتی داشته باشیم. پیچ و مهره‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین المان‌های اتصال نیز مانند بسیاری از قطعات و تجهیزات صنعتی دارای استانداردهای مربوط به خود هستند. این استانداردها، یعنی قابلیت تطبیق و مقایسه آن‌ها با نمونه‌های دیگر تولیدشده در هر مکان دیگری تا بتوانیم مبتنی بر یک سری شاخص‌های ثابت، مقایسه صورت بگیرد. هر یک از این استانداردها دربردارنده اطلاعاتی پیرامون مواد تشکیل‌دهنده پیچ و مهره‌ها، طراحی آن‌ها، استحکام آن‌ها، نوع رزوه‌های آن‌ها و سایر جزئیات در خصوص آن‌ها است. ازجمله این استانداردها می‌توانیم به استانداردهای ISO و DIN، ازجمله استانداردهای مهم مهندسی، اشاره بکنیم که جزو استانداردهای بین‌المللی محسوب می‌شود و لازم است افراد مرتبط در فرآیندهای مرتبط با آن‌ها آشنایی کامل داشته باشند و موردتوجه قرار بدهند و در انتخاب پیچ و مهره‌ها با آن‌ها مطابقت بدهند.
پیرامون تفاوت‌های پیچ و مهره‌های دنده درشت و دنده ریز
در صحبت پیرامون تفاوت‌های بین پیچ و مهره‌های دنده ریز و دنده درشت می‌توانیم به موارد زیر اشاره داشته باشیم.
تعداد رزوه‌ها یا دنده‌ها؛ در پیچ‌های دنده ریز، تعداد دنده‌ها از پیچ‌های دنده درشت بیشتر است؛ چراکه به دلیل سایز کوچک‌تر دنده‌ها، امکان قرارگیری تعداد بیشتری از آن‌ها در یک قسمت مشخص وجود دارد.
میزان حساسیت؛ پیچ‌های دنده ریز از حساسیت بالاتری برخوردار بوده و به‌تبع آن مستلزم احتیاط و دقتی بیشتری درروند کار کردن هستند و احتمال هرز شدگی آن‌ها بیشتر است که در مورد بعدی به آن اشاره می‌کنیم.
هرز شدگی؛ به دلیل طول گام و عمق دنده بیشتر در پیچ و مهره‌های دنده درشت نسبت به دنده ریز، میزان هرز شدگی آن‌ها نسبت به پیچ و مهره‌های دنده ریز کمتر است و لازم است در این بعد دقت بیشتری صورت بگیرد؛ چون هرز شدن به معنای تحت تأثیر قرار گرفتن اتصال ایجادشده و استحکام است و میتواند خطرساز باشد.
سرعت کار؛ پیچ و مهره‌های دنده ریز مستلزم زمان بالاتری برای بسته شدن هستند.
نکته‌ای که لازم است به آن عنایت داشته باشیم اینکه الزاماً نمی‌توان به دلیل یک ویژگی خاص آن پیچ و مهره را دارای برتری نسبت به انواع دیگر دانست؛ بلکه لازم است با توجه به جمیع فاکتورها و الزامات و انتظارات و عوامل تعیین‌کننده در هر کاربرد، تشخیص و انتخاب تخصصی تحت نظر افراد متخصص انجام گیرد تا بهترین بازدهی به عمل آید.
نکات مهم در ارتباط با پیچ و مهره‌ها
فرایند انتخاب پیچ و مهره، با توجه به آیتم‌های مختلف دخیل نظیر هدف استفاده، جنس مواد اتصال‌دهنده، ویژگی‌هایی مانند میزان استحکام کششی، استحکام فشاری، استحکام در برابر ضربه، شرایط جوی در محیط مورداستفاده به لحاظ میزان خوردگی و سایر عوامل، فرایندی کاملاً تخصصی است که لازم است مبتنی بر استانداردها و تأییدیه‌های مربوط صورت گرفته و از مراکز معتبر خریداری شود. همچنین نظارت کافی در روال اجرا و محکم‌کاری آن و همین‌طور بازرسی‌های پس‌ازآن و بازرسی‌های دوره‌ای به‌اندازه خود مراحل انتخاب و اجرا دارای اهمیت است، چراکه هریک ضامن پایداری و دوام و ایمنی سازه‌ها خواهد بود. توجه به وسایل و ابزارآلات مورداستفاده در فرایند بستن پیچ و مهره در اتصالات و سازه‌های پیچ و مهره‌ای نیز از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه ارتباط مستقیم با استهلاک و استحکام آن‌ها دارد.
بیشتر ببینید: انواع پیچ گوشتی و تفاوت آن‌ها
آنچه گذشت
با توجه به گستردگی صنایع و گستردگی موارد استفاده از پیچ و مهره‌ها، انواع مختلفی از پیچ و مهره‌ها وجود دارد و امروزه بر تنوع آن‌ها بیش‌ازپیش افزوده‌شده است که در کنار تمامی مزایای خود، بحث انتخاب بهینه و تخصصی آن‌ها را بیش‌ازپیش دارای اهمیت می‌کند تا از مزایای یک اتصال محکم و ایمن برخوردار باشیم. در مقاله بالا پیرامون این بحث مهم، پیچ و مهره‌ها، به‌عنوان یکی از سیستم‌های اتصال‌دهنده مکانیکی مهم و تعیین‌کننده در سازه‌ها صحبت کردیم که تمامی جوانب آن‌ها ازجمله فرایند انتخاب بهینه آن‌ها مبتنی بر ویژگی‌های مختلف و توجه به استانداردهای مربوطه، اجرای اصولی با ابزارآلات صحیح و بازرسی‌های پس‌ازآن، دارای اهمیت بسیار بالایی به لحاظ دوام و استقامت و پایداری سازه‌ها و مسائل ایمنی و جانی پیرامون آن‌ها است. همچنین خرید از شرکت پیچ فروشی معتبر میتواند کیفیت کار شما را ضمانت کند. ازجمله ابعاد مهم در این قضیه که لازم است در فرایند انتخاب پیچ و مهره موردتوجه قرار گیرد دنده‌های پیچ و مهره‌ها است. در این خصوص پیچ و مهره‌ها را به انواع پیچ و مهره‌های دنده درشت و دنده ریز و استاندارد تقسیم‌بندی می‌کنیم که هر یک دارای ویژگی‌های مربوط به خود بوده و برای اتصال انواع ویژه‌ای از سازه‌ها با تشخیص و تأیید کارشناسی و تخصصی مناسب هستند.
